Bitcoin ni fedha za elektroniki zinazosambazwa na kutumiwa bila kusimamiwa na mamlaka yeyote kama vile kampuni, serikali au benki kuu. Shughuli za Bitcoin zinaweza kufanywa kwa uhuru kati ya watumiaji, bila ya kizuizi. Kutakuwepo na Bitcoin milioni 21 tu duniani. Haiwezekani kuongeza idadi yake. Wakati wa kuandika makala haya, kulikuwepo na Bitcoin zaidi ya bilioni 19 za Bitcoin duniani. Kiwango hiki ni cha chini ikilinganishwa na watu bilioni 8 ulimwenguni hivi sasa, na watu bilioni 11 kufikia mwaka wa 2100.
Baada ya mgogoro wa kifedaha wa 2008/9, imani ya umma juu ya serikali kusimamia fedha ilishuka chini. Watu walihisi kuwa wamesalitiwa na serikali ambazo zilipaswa kuwalinda. Baada ya mgogoro huo ambao watu wengi walipoteza fedha zao, Satoshi Nakamoto aliunda Bitcoin, sarafu ya kidijgitali isiyo na mdhibiti mmoja.
Mwanzoni si watu wengi walichukulia Bitcoin kwa uzito. Ilichukua miaka 2 kwa Bitcoin kufikia thamani ya dola 1. Watu wengi hawakuelewa Bitcoin. Tatizo hilo bado lipo, ingawa dhana hiyo inabadilika haraka. Hebu tuangalie jinsi Bitcoin inavyofanya kazi na jinsi inavyoweza kukufanyia kazi.
Mambo ya Kufanya na Kutofanya Kuhusu Bitcoin
- Wekeza (invest) katika bitcoin kama uwekezaji wa muda mrefu (kwa miaka 3 au hata 5). Altcoins (yaani sarafu za crypto nyingine zaidi ya bitcoin) ni nakala (copycat) tu za bitcoin, na nyingine ni sarafu dijitali za ulaghai au zisizo na maana, ziepuke na ziogope kabisa kama ukoma!
- Usifanye biashara au kuwekeza kwenye bitcoin kiasi cha fedha ambacho ni zaidi ya kile unachokiumudu au uko tayari kupoteza. Kama uwekezaji wowote ule, unaweza kupoteza fedha zako. Kwa ujumla, inashauriwa usiwekeze zaidi ya 10% ya pesa zako kwenye bitcoin. Hatupendekezi kufanya biashara ya kamari kwenye bitcoin.
- Tumia pochi ya bitcoin ambayo wewe ndiye mmiliki wake ili kuhifadhi bitcoin yako. Usiache bitcoin yako kwenye masoko ya kuuza bitcoin baada ya kununua. Tumia pochi ya bitcoin baridi kama vile Trezor kwa uwekezaji wa muda mrefu. Daima kuwa na chelezo salama (safe backup) wakati pochi yako inapotea. Tazama orodha ya pochi bora za Bitcoin unazoweza kutumia.
Yaliyomo
Bitcoin: Uhaba wa Kidijitali (Digital Scarcity)
Bitcoin inaweza kuja kuwa ni teknolojia ya pesa bora kuliko zote katika historia ya mwanadamu. Ni teknolojia nzuri sana ya kuweka akiba. Pia ni kinga dhidi ya mfumuko wa bei (inflation). Na kutokana na uhaba wake (kama tulivyosema, kutakuwepo na Bitcoin milioni 21 tu milele), thamani ya Bitcoin inatarajiwa kuongezeka kwa muda na hivyo Bitcoin inaweza kuwa aina bora ya pesa binadamu amewahi kuwa nayo.
Kipengele muhimu zaidi cha Bitcoin ni kwamba kutakuwa na sarafu milioni 21 tu. Kila Bitcoin inaweza kugawanywa katika satoshi milioni 100 (kama vile shilingi inavyoweza kugawanya kwenye senti 100), ambayo itakuwa jumla karibu Satoshi 350.000 kwa kila mtu duniani. Kufikia mwisho wa mwaka wa 2021 jumla ya Satoshi ilikuwa karibu 240,000 kwa kila mtu.
Inakadiriwa kuwa angalau milioni 4 Bitcoin hupotea. Bitcoin hizi bado zpo lakini hakuna mtu aliye na funguo (password) ili kuzipata. Kwahiyo Bitcoin hizi bado zipo, lakini zinachukuliwa kuwa zimepotea kwani hakuna mtu anayeweza kuzichukua.
Bitcoin haingekuwepo isipokuwa teknolojia iitwayo blockchain. Blockchain hii ni aina ya leja ya kidigitali yenye data zote za Bitcoin. Ili kuzifikia na kutumia Bitcoin zilizomo ndani ya leja hii, unahitaji kuwa na ufunguo wa kibinafsi au neno la siri (private key). Ni kwa ufunguo huu tu ndio unaweza kuzifikia Bitcoin zako. Ikiwa utampa mtu mwengine yeyote ufunguo huo wa kibinafsi, mtu huyo pia atakuwa na nafasi an uwezo sawia wa kufikia na kuzitumia Bitcoin sawa na wewe.
Kupitia ufunguo wa kibinafsi, unaweza kutuma Bitcoin kwa mtu mwingine kupitia leja ya blockchain. Kumbuka kuwa ili kutuma Bitcoin lazima uwe na ufunguo wake binafsi. Ufunguo huu ndio unaokuwezesha kuingia kwenye pochi iliyoshikilia Bitcoin zako.
Ukituma Bitcoin kwa mtu mwingine inamaanisha huwasilishwa kwenye kituo cha Bitcoin (bitcoin node) ndani ya leja ya blockchain. Kituo hiki cha Bitcoin kinathibitisha kuwa unazo Bitcoin hizo ulizotuma na kisha ‘Bitcoin miners’ (watu wanaounda Bitcoin mpya) wanahakikisha shughuli (transaction) hiyo na usalama wa mtandao. Kwa wastani kila dakika bloku au vitengo 10 (blocks) huchimbuliwa (mined) na hapo shughuli zako zitakuwa ziimehifadhiwa ndani ya mojawapo ya vitengo hivi vya blockchain.
Kitengo (a block) hiki huhifadhi shughuli zote zinazofanyika wakati kitengo hicho kinachimbuliwa. Hesabu zinazofanywa ili kuonyesha usahihi wa kitengo hicho, huwezesha kulinda usahihi huo pamoja na shughuli zilizohifadhiwa katika bloku hii. Kimsingi, hii ni jinsi Bitcoin inajenga database inayooneka kwa umma na mtu yeyote na kuthibitishwa kwa shughuli zake zote. Hivi ndivyo blockchain hufanya kazi.
Bitcoin: Jinsi Inaundwa
Bitcoin mpya inaundwa au hutolewa kwa wastani wa kila dakika 10. Bitcoin mpya zinatolewa kama zawadi au malipo kwa wachimbaji Bitcoin (Bitcoin miners). Mchimbaji Bitcoin hutumia kompyuta inayofanya mahesabu ili kuhakikisha usalama wa mtandao wa Bitcoin ulioko kwenye leja inayoitwa blockchain. Kwa wastani kila baada ya dakika 10 bloku (block) mpya huchimbwa ili kuhakikisha shughuli (transaction) yako imehifadhiwa kwa uhakika ndani ya bloku hiyo maalum ya blockchain.
Kiasi cha Bitcoin kinachotolewa kinaratibiwa na programu ya kompyuta. Pia Bitcoin zinazoundwa huendelea kupungua mwaka hadi mwaka. Hii inahakikisha kwamba usambazaji wa Bitcoin mpya unazidi kupungua. Wakati ukifika Bitcoin zote milion 21 zimetolewa, wachimbaji bado wataendelea kupata tuzo au kulipwa ada kwa kuratibu utumaji na upokeaji wa Bitcoin.
Wachimba madini hawana haja ya kuwa na wasiwasi kuhusu Bitcoin kuisha. Ikiwa kutolewa kwa Bitcoin mpya kumefikia kikomo, wachimbaji bado watapata faida kutoka kwa ada za kuratibu shughuli (transaction) za Bitcoin.
Bitcoin: Jinsi ya Kufungua Akaunti ya Bitcoin
Ni muhimu kuelewa ingawa huwezi kumiliki Bitcoin mfukoni mwako. Unatakiwa kutumia pochi ya Bitcoin au mkoba wa Bitcoin. Unaweza tu kuhifadhi ufikiaji (access) wako kwa Bitcoin yako. Unaweza kuzifikia Bitcoin zako kwa kutumia ufunguo wa kibinafsi au neno la siri (private key). Unahitaji mahali pazuri pa kuhifadhi funguo zako za kibinafsi ili mtu mwingine asizione.
Mkoba wa Bitcoin ni mahali unapohifadhi ufunguo wako wa kibinafsi utakaokusaidia wakati unapotaka kutumia Bitcoin zako. Unaweza pia kutuma Bitcoin kwa pochi za watu wengine pia. Kwa hiyo, mkoba wa Bitcoin unahitaji kuwa rahisi kufikia, rahisi kutumia na salama.
Jinsi ya kufungua akaunti ya Bitcoin: Hizi ni Pochi Bora za Bitcoin Unazoweza Kutumia
Tuzo za Bitcoin na Wamiliki wa Dhati (Hodlers)
Bitcoin mpya huzalishwa kila dakika 10 kama malipo kwa mchimbaji wa Bitcoin (Bitcoin miners) wa kutatua maswali magumu ya hisabati. Kiasi cha malipo kwa yule “Bitcoin miner” wa kwanza kufanikiwa kutatua swali la hisabati kinazidi kupungua kadri miaka inavyoenda. Hii inahakikisha kwamba utoaji wa Bitcoin mpya unapungua.
Utaratibu huu wa kupunguza ugavi wa Bitcoin unaimarishwa hata zaidi kwani watu wengi wanakuwa wamiliki wa muda mrefu (hodlers); na wanaamini kwamba wanataka kuhifadhi Bitcoin zao badala ya kuziuza kwa kuamini kuwa bei au thamani yake itakuwa inaendelea kukua. Kwa mfano, Mei 2010 Bitcoin 1 ilikuwa na thama ya chini ya dola ya Kimarekani 0.01. Wakati wa kuandika makala hii thamani ya Bitcoin 1 ni zaidi ya dola 30,000 za Kimarekani.
Mara nyingi wachimbaji hutumia tuzo kubwa ya bitcoin ili kuwezesha shughuli wao. Kila baada ya miaka 3 kuna mchakato wa moja kwa moja unaoitwa “The Halving”. Hii ina maana kwamba tuzo ambazo wachimbaji hupokea hufanywa asilimia 50% chini ya Bitcoin. Hali hii ya malipo huhakikisha kuwa kasi ya Bitcoin zinazotolewa katika mtandao zinapungua, na hivyo uhaba wa Bitcoin unakua.
Kutokana na matokeo ya kupungua kwa thamani unaweza kushuhudia soko jipya na kubwa likizidi soko la Bitcoin, kipindi cha muda mfupi tu baada ya tukio la kupungua (“The Halving”). Hii ina maana kwamba bei inaongezeka kwa kasi kwa vile ugavi na upatikanaji hupungua kwa kiasi kikubwa baada ya kipindi hicho cha “The Halving”.
Wachimbaji huwa hawana wasiwasi kuhusu Bitcoin kutopatikana tena. Ikiwa kutolewa kwa Bitcoin mpya kumefikia mwisho, wachimbaji (miners) bado watapata tuzo kutoka kwa ada za shughuli za mauzo.
Bitcoin ni Hali ya Akili
Bitcoin inatoa uhuru kwa watumiaji wake. Umiliki na utawala wa Bitcoin husambazwa miongoni mwa watumiaji, nodi (nodes) na wachimbaji (Bitcoin miners). Hakuna serikali inayoweza kuchukua mamlaka ya Bitcoin. Kwa hiyo, tangu mwanzo wake, Bitcoin inakubaliwa na ma-anakisti (anarchists) na falsafa za kileberali za kijamii na kiuchumi. Zaidi na zaidi, wanaharakati wa haki za binadamu pia wanapata ufahamu wa nguvu ya Bitcoin kumpa mwanadamu uhuru. Hivyo, Bitcoin inatupatia uhuru wa ziada.
Bitcoin sio ya kijamaa wala kibepari. Ni sarafu au mali ya kimataifa inayowezesha uhuru zaidi kwa watu wanaoikubali. Bila kujali ni serikali gani au serikali gani inayoikubali Bitcoin, Bitcoin inatoa uhuru zaidi wa kifedha kwa watumiaji wake. Kwa hivyo pia inaitwa Financial Troyan Horse for Freedom
